Co ma grzyb do lasu?

Jesienne ciepło i dużo wilgoci sprzyja rozwijaniu się grzybni w leśnej ściółce. Owocem – a raczej owocnikiem grzybni są zbierane przez nas leśne rarytasy. W grzybach pod kapeluszem, znajdują się ogromne liczby zarodników, które służą im do rozmnażania. Wysyp (zarodników) następuje co roku. Masowy pojaw – nie zawsze. Czy nadchodząca jesień będzie łaskawa dla miłośników grzybobrania? Czas, a raczej pogoda pokaże.  

Grzybowe królestwo

Grzyby nie pasują ani do roślin ani do zwierząt. Maja swoje odrębne królestwo.

Wykorzystujemy je do konsumpcji, przerabiamy, suszymy. Dzięki drożdżom pieczemy, dzięki penicylinie – leczymy się z chorób lub na odwrót – chorujemy na alergie, grzybice. Nie budzi wątpliwości fakt posiadania super mocy przez grzyby. To one jako pierwsze pojawiają się po wybuchach wulkanów, czy po klęskach ekologicznych jak np. w Czarnobylu. Swoim działaniem przekształcają otaczające środowisko. Wszystko co zamiera w lesie, grzyby rozkładają na mniejsze elementy, przyswajalne dla innych organizmów. W ten sposób zamykają cykl w przyrodzie. Dzięki nim nic się w przyrodzie się nie kończy, ale krąży.  

Po co grzyby potrzebne są drzewom?

Większość jadalnych oraz tych trujących grzybów to symbionty, czyli grzyby współżyjące z drzewami w lesie.

Korzenie drzew, dzięki otulającym je strzępkom grzybni, są grubsze - mają większą powierzchnię chłonną do pobierania związków mineralnych i wody z podłoża. Grzybnia otrzymuję w zamian produkty fotosyntezy tj. cukry i witaminy. Ten twór i współdziałanie nazywamy mikoryzą.

Wytrawnym grzybiarzom nie trzeba o mikoryzie za wiele pisać. Efektem współpracy grzybów i drzew są ich owocniki i fakt, że koźlarze pojawiają się przy brzozach, zaś maślaki związane są ze słabymi glebami i rosną w sąsiedztwie sosny i modrzewia.

Drzewny internet

Dzięki grzybniom grzyba, czyli rozgałęzionym strzępkom grzybnia, takich ukrytych pod ziemią „włoskom”  - przenoszone są tajne informacje między drzewami. A w niekorzystnych warunkach – przenoszone są nawet pewne związki. Drzewa sobie pomagają. To wieloskładnikowa sieć powiązań. Drzewom bogatym w zmikoryzowane (zagrzybione) korzenie nie jest straszny stres spowodowany letnią suszą czy nagłym zanieczyszczeniem powietrza.

Korzenie drzew zachęcają symbiotyczne grzyby do „zacumowania” na ich korzeniach, stwarzają warunki do połączenia się z grzybem niczym śluzy do dokowania statków kosmicznych.

W zamian grzyb otrzymuje od drzewa cukry – smakołyki niezbędne do życia i rozbudowy.

Sojusznicy drzew

Leśnicy hodują młode drzewa z zebranych wcześniej nasion. W tym celu szczepią ziemię w której rosną sadzonki specjalnym grzybem: włośnianką rosistą. Dzięki temu sadzonki z Gospodarstwa Szkółkarskiego Bielawy - szkółki kontenerowej z Torunia, należącej do Nadleśnictwa Dobrzejewice wykorzystywane są do „zadań specjalnych". Takie zaszczepione sadzonki drzew służą do obsadzania szczególnie trudnych terenów, wydm śródlądowych czy terenów po klęskach żywiołowych, nie tylko z terenu Pomorza i Kujaw.

„Co kraj, to obyczaj”

Grzyby w polskich lasach można zbierać praktycznie bez ograniczeń. Grzybobranie to nasz sport narodowy.

Tradycja grzybobrania jest bardzo podobna  u naszych sąsiadów: Czechów, Słowaków i Rosjan. Grzybobranie należy do tradycji narodów słowiańskich, którą kultywują od wieków. Wiedza o grzybach  przekazywana jest od pokoleń.

W Niemczech lub Wielkiej Brytanii, pojedyncza osoba zebrać może tylko określoną ilość grzybów (do 1,5-2 kg). W Belgii czy Holandii ich zbieranie jest w większości regionów albo w całym kraju w ogóle zakazane. Obok limitów ilościowych istnieją także czasowe, jak choćby w Austrii. We Francji nawet za grzybobranie w lasach publicznych trzeba słono zapłacić, a owocniki zachować można tylko do użytku własnego.

Warto pamiętać, że Lasy Państwowe w Polsce są ogólnodostępne, a korzystanie z nich – nieodpłatne. Jednak nie zwalnia to z utrzymania porządku w lesie czy parkowania samochodów tylko w miejscach do tego wyznaczonych. 

Z kolei mieszkańcy Skandynawii nie mają w zwyczaju zbierania grzybów, a powód jest prozaiczny − grzyby im po prostu nie smakują. W Norwegii grzybów jest mnóstwo, lecz nikt ich nie zbiera.

Udostępnianie lasu

Ponieważ większość naszych lasów jest państwowa (blisko 80 proc. terenów leśnych), mamy do nich swobodny wstęp, możemy także bez ograniczeń korzystać z darów leśnego runa – grzybów czy także jagód.

Należy jednak pamiętać, że nie wolno zbierać grzybów w niektórych częściach lasu, gdzie jest stały zakaz wstępu np. w ostojach zwierzyny – jak czytamy ustawie o lasach.

Nie wolno ich także zbierać na obszarach chronionych: w rezerwatach i parkach narodowych.

Czasem las zostaje objęty zakazem wstępu do lasu ze względu na zagrożenia dla odwiedzających. Na przykład gdy wystąpią duże szkody spowodowane wichurą. Leśnicy chcą być pewni, że ludziom odwiedzającym las nie grożą naderwane wichurą drzewa czy połamane, zawieszone pnie drzew.

Palcem po mapie

Obszary wprowadzonych zakazów można na bieżąco sprawdzić na stronach internetowych nadleśnictw oraz mapie w portalu Bank Danych o Lasach. Dostępna jest też jej wersja mobilna - aplikacja mBDL dostępna na komórki, która ułatwi lokalizację w trakcie leśnych wędrówek.

W lesie należy zawsze mieć „oczy dookoła głowy” i trzeba być świadomym możliwych zagrożeń jakie występują w lesie. Chodzi tu o upadki zwisających gałęzi z wysokości czy inne nieprzewidywalne złamania się drzew. Pamiętać należy także, że nie zbieramy gatunków grzybów, których nie znamy.

Porad w rozpoznaniu gatunku grzyba można szukać w punktach skupu jak i u grzyboznawców - nadleśnictwa nie zajmują się ocenianiem grzybów. Bezpłatnych porad na temat zebranych w lesie grzybów udzielają wszystkie terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, znajdujące się w każdym powiatowym mieście, które prowadzą rejestry grzyboznawców.

Nasze lasy

Warto pamiętać, że Lasy Państwowe w Polsce są ogólnodostępne, a korzystanie z nich – nieodpłatne. Jednak nie zwalnia to z utrzymania porządku w lesie. Leśnicy po okresie grzybowym zbierają i wywożą tony śmieci pozostawionych w lesie. Las to nie śmietnisko. Zwracajmy uwagę na czystość i utrzymanie porządku jaki pozostawiamy po wizycie w lesie.